Znaczenie stawonogów w

przyrodzie i gospodarce

człowieka

Stawonogi są dziś największą grupą zwierząt zarówno pod względem

liczby gatunków jak i biomasy. Występują praktycznie we wszystkich

dostępnych zwierzętom środowiskach- od głębokich mórz po

bezwodne pustynie. Nieliczne bywają nawet wewnętrznymi

pasożytami. Jako jedyne bezkręgowce opanowały też zdolność do

aktywnego lotu.

Występują wśród nich formy wolnożyjące, pasożytnicze jak i

symbionty. Gatunek ten w obrębie swojego typu jest podzielony na

wiele gromad, wśród których można wyróżnić między innymi:

1. Skorupiaki (rak, rozwielitka, krab, langusta)

2. Owady (trzmiel, ważka, stonka, mrówka, motyl, mucha, pchła)

3. Pajęczaki (skorpion, pająk topik, pająk krzyżak, świerzbowiec,

kleszcz, kosarz)

SKORUPIAKI

Skorupiaki są dziś najliczniejszą grupą wodnych stawonogów i
stanowią ważny element ekosystemów słodkowodnych i
morskich. Formy tworzące tak zwany zooplankton, są
podstawowymi konsumentami planktonu roślinnego, same zaś
są pokarmem ryb. Formy przydenne spełniają ważne funkcje
sanitarne. Gospodarczo wykorzystuje się głównie Rakowce
(homary, langusty, krewetki czy raki) do bezpośredniej
konsumpcji.

•składnik planktonu – podstawa pokarmowa dla wielu zwierząt
(ryb, ptaków, ssaków)

•ważne ogniwo obiegu materii w przyrodzie (stanowią potężną
masę konsumentów)

•regulacja liczebności zwierząt – wiele gatunków skorupiaków
jest pasożytami wewnętrznymi i zewnętrznymi

•wykorzystanie kulinarne człowieka.

Rozwielitka

Langusta pospolita 

Homar amerykański 

OWADY

Spośród stawonogów największą grupą są owady, które pod względem
liczebności . Ze względu na wielkość tej grupy można się domyślić, że stanowią
one bardzo ważną rolę w przyrodzie a także w życiu samego człowieka m. in. :

•udział w zapylaniu kwiatów. Główną rolę wśród owadów zapylających
odgrywają pszczoły i trzmiele, na drugim miejscu znajdują się muchówki, a na
trzecim motyle.
* saprofagi przyspieszają rozkład materii organicznej;
* przyczyniają się do rozsiewania nasion (np. muchówki);
* biorą udział w procesach glebotwórczych: zwłaszcza termity, mrówki oraz
larwy owadów
* regulują równowagę biocenotyczną
* wchodzą w symbiozę z innymi organizmami (np. termity z mikroorganizmami
rozkładającymi w ich jelitach celulozę, mrówki z mszycami lub grzybami);
* przenoszą drobnoustroje chorobotwórcze, przyczyniając się do
rozprzestrzeniania chorób:
wesz ludzka – tyfus
pluskwa domowa – gorączka Q
komar widliszek – malaria
mucha tse-tse – śpiączka afrykańska itp.
* powodują straty w uprawach (owocówka jabłkóweczka, pędraki chrabąszczy,
stonka ziemniaczana, szarańcza i inne) i w gospodarce – owady odżywiające
się nasionami zbóż (wołek zbożowy, mącznik młynarek) i innymi zapasami
konsumpcyjnymi człowieka, oraz niszczące przedmioty jego codziennego
użytku, jak również drzewostany;

* produkują takie substancje, jak np.

- miód – cenny lek i artykuł spożywczy (produkt przeróbki nektaru, spadzi i

soków roślinnych, częściowo przetwożony w ulu, a następnie dojrzewający w

plastrach, zawiera: glukozę, fruktozę, sacharozę, wodę, dekstryny, sole

mineralne, witaminy, olejki eteryczne);

- mleczko pszczele – wykorzystywane farmaceutycznie i kosmetycznie

(zawiera witaminy i niepoznane jeszcze składniki);

- kit pszczeli (propolis) – lepka masa wytwarzana z żywic roślinnych, wosku,

pyłku i cząstek gleby; zastosowanie w medycynie do leczenia trudno gojących

się ran i blizn, oraz w stomatologii, ze względu na właściwości odkażające;

- wosk pszczeli – wydzielina gruczołów odwłokowych robotnic (mieszanina

kwasów tłuszczowych, wyższych alkoholi, estrów i węglowodorów); w

przemyśle używany do wyrobu past, świec, itp.

- jedwab – wydzielany z gruczołów przędnych gąsienicy jedwabnika

morwowego; przy przepoczwarzaniu się gąsienica wytwarza jedną

nieprzerwaną nić długości do 1000 m, grubości ok. 0,02 mm, którą owija się w

postaci jedwabnego kokonu.

* pomagają człowiekowi w walce z owadami szkodliwymi

* dostarczają:

substancji leczniczych (np.kantarydyna z majki kantarydy);

barwników (czerwce, zwłaszcza czerwiec meksykański wykorzystywany do

produkcji karminu);

taniny (z galasów galasówek);

żywic i wosku (niektóre gatunki czerwca) itp.

Pszczoła samotnica

Szerszeń europejski

Husarz władca

Szczotecznica szarawka

Biedronka siedmiokropka

PAJĘCZAKI

Pajęczaki zajmują ważne miejsce w naturalnych ekosystemach, gdyż
jako drapieżniki są ważnymi konsumentami w swojej klasie wielkości.
Niektóre gatunki mogą jednak szkodzić gospodarce, wywołując choroby
pasożytnicze zwierząt czy też wyrządzając szkody na polach i w
magazynach.
* Pająki są głównymi wrogami wielu szkodliwych gatunków owadów,
np. zaleszczotek pospolity żywi się larwami moli, roztoczami, itp.
* są regulatorami liczebności zwierząt (skorpiony, jadowite pająki);
* powodują niszczenie drzew, krzewów i innych upraw (wiele gatunków
roztoczy ssie soki roślinne);
* atakują zgromadzone zapasy żywności i inne materiały (np.:roztocz
serowy, rozkruszek mączny);
* wywołują choroby:
świerzbowiec ludzki – świerzb;
roztocz szczurzy – gorączka Q, dżuma;
kleszcz – kleszczowe zapalenie mózgu, tularemia, bruceloza itd.
* stanowią alergeny kurzu domowego

Pająk
krzyżak

Pająk
topik

Skorpi
on

Kleszc
z

KO

NIE

C 