MIKROEKONOMIA

MIKROEKONOMIA

WYKŁADY

WYKŁADY

WYKŁADOWCA - prof. dr hab. Włodzimierz Rembisz

WYKŁADOWCA - prof. dr hab. Włodzimierz Rembisz

Anna Pająk

Anna Pająk

Nr albumu 16913

Nr albumu 16913

Grupa FD1/I

Grupa FD1/I

EKONOMIA JAKO NAUKA ŚCISŁA

EKONOMIA JAKO NAUKA ŚCISŁA

Własne funkcje celu

Własne funkcje celu

Warunki ograniczające

Warunki ograniczające

 dla konsumenta

maksymalizacja użyteczności

 dla producenta

maksymalizacja funkcji zysku

 warunki rynkowe z atrybutami

jak ceny (otrzymywane i płacone),

dochody, ograniczoność zasobów,

równowaga, konkurencyjność,

racjonalność

 układ instytucjonalny

- określone regulacje (ustawy

i rozporządzenia) oraz instytucje

i organizacje (Urząd Kontroli

Skarbowej, Inspekcja Sanitarna

i inne)

RYS HISTORYCZNY MYŚLI EKONOMICZNEJ

OBECNE NURTY W EKONOMII

OBECNE NURTY W EKONOMII

CEL EKONOMII

MERYTORYCZNY

MERYTORYCZNY

FORMALNY

FORMALNY

 poznanie przyczyn bogactwa narodów

(w tym konsumenta i producenta)

Jakie mechanizmy prowadzą do:

wzrostu dobrobytu,

maksymalizacji funkcji celu konsumenta,

maksymalizacji funkcji celu producenta

 funkcje poznawcze

(poznanie tych mechanizmów

za pomocą analizy teoretycznej

i analizy empirycznej)

 funkcje aplikacyjne

(wprowadzenie poznanych mechanizmów

w życie poprzez politykę gospodarczą)

DZIAŁY EKONOMII

DZIAŁY EKONOMII

MIKROEKONOMIA

MIKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA

MEZZOEKONOMIA

MEZZOEKONOMIA

MIKROEKONOMIA to 3 podmioty: KONSUMENT, PRODUCENT I RYNEK

MIKROEKONOMIA to 3 podmioty: KONSUMENT, PRODUCENT I RYNEK

PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ:

Mechanizm zachowań producenta i konsumenta oraz mechanizm

regulacyjny rynku.

KWESTIE: wyboru, racjonalności, optymalności, uwarunkowań

psychologicznych

PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ:

Mechanizm zachowań producenta i konsumenta oraz mechanizm

regulacyjny rynku.

KWESTIE: wyboru, racjonalności, optymalności, uwarunkowań

psychologicznych

Mikroekonomia odnosi się do 2 zasadniczych „aktorów”, „agentów”:

konsumenta i producenta.

Mikroekonomia odnosi się do 2 zasadniczych „aktorów”, „agentów”:

konsumenta i producenta.

KONSUMENT

Jest dostawcą pracy i kapitału (w sensie finansowym, który służy do

zakupu rzeczowego przez producentów, np.: maszyny, urządzenia)

Jest dostawcą pracy i kapitału (w sensie finansowym, który służy do

zakupu rzeczowego przez producentów, np.: maszyny, urządzenia)

Ma dwa źródła przychodów:

1. z pracy fizycznej bądź umysłowej

2. z kapitału

Ma dwa źródła przychodów:

1. z pracy fizycznej bądź umysłowej

2. z kapitału

Ma określoną funkcję celu: użyteczność i jej maksymalizacja

Ma określoną funkcję celu: użyteczność i jej maksymalizacja

Jest ostatecznym nabywcą produktów wytwarzanych przez producenta,

ostatecznym weryfikatorem użyteczności produktów oraz kosztów ich

wytwarzania (cen)

Jest ostatecznym nabywcą produktów wytwarzanych przez producenta,

ostatecznym weryfikatorem użyteczności produktów oraz kosztów ich

wytwarzania (cen)

Konsument tworzy popyt

Konsument tworzy popyt

KONSUMENT

Każdy konsument dąży do swojej równowagi, czyli do maksymalizacji

użyteczności przy danych ograniczeniach dochodowych, relacji

cenowych, referencji, regulacji oraz przy założeniu, że zachowuje się

racjonalnie oraz występuje równowaga konkurencyjna

Każdy konsument dąży do swojej równowagi, czyli do maksymalizacji

użyteczności przy danych ograniczeniach dochodowych, relacji

cenowych, referencji, regulacji oraz przy założeniu, że zachowuje się

racjonalnie oraz występuje równowaga konkurencyjna

Każdy konsument dąży do osiągnięcia określonej krzywej obojętności

w ramach danej funkcji użyteczności i optymalizuje swoje zachowanie na

danej krzywej obojętności

Każdy konsument dąży do osiągnięcia określonej krzywej obojętności

w ramach danej funkcji użyteczności i optymalizuje swoje zachowanie na

danej krzywej obojętności

PRODUCENT

Jest dostawcą dóbr dla konsumenta

Jest dostawcą dóbr dla konsumenta

Ma określoną funkcję celu: maksymalizacja zysku w ramach danych

warunków rynkowych określonych przez ceny dóbr i usług

produkowanych (ceny otrzymywane) w stosunku do cen czynnika pracy

(wynagrodzenia) i czynnika kapitału (ceny płacone), np.: materiały, środki

trwałe

Ma określoną funkcję celu: maksymalizacja zysku w ramach danych

warunków rynkowych określonych przez ceny dóbr i usług

produkowanych (ceny otrzymywane) w stosunku do cen czynnika pracy

(wynagrodzenia) i czynnika kapitału (ceny płacone), np.: materiały, środki

trwałe

Jest odbiorcą lub użytkownikiem pracy i kapitału dostarczanego przez

konsumenta

Jest odbiorcą lub użytkownikiem pracy i kapitału dostarczanego przez

konsumenta

Tworzy stronę podażową na rynku dóbr konsumpcyjnych

Tworzy stronę podażową na rynku dóbr konsumpcyjnych

Tworzy stronę popytową na rynku środków produkcji

Tworzy stronę popytową na rynku środków produkcji

PRODUCENT

Realizację funkcji celu przez producenta warunkuje:

• proces efektywnościowy - relacja wytworzenia dóbr do wielkości

zaangażowanych czynników pracy i kapitału

Efektywność wzrasta bądź maleje i składa się z 2 części:

- wydajności pracy (ilość dóbr przypadających na czynnik pracy)

- produktywności czynnika kapitału (ilość dóbr przypadających na czynnik kapitału).

• relacja cen otrzymywanych do cen płaconych (opłacalność)

Realizację funkcji celu przez producenta warunkuje:

• proces efektywnościowy - relacja wytworzenia dóbr do wielkości

zaangażowanych czynników pracy i kapitału

Efektywność wzrasta bądź maleje i składa się z 2 części:

- wydajności pracy (ilość dóbr przypadających na czynnik pracy)

- produktywności czynnika kapitału (ilość dóbr przypadających na czynnik kapitału).

• relacja cen otrzymywanych do cen płaconych (opłacalność)

U producenta istotne znaczenie ma równowaga producenta.

Osiągana jest wtedy:

• gdy cena czynnika pracy jest finansowana przez jego wydajność

• gdy zysk jako wynagrodzenie czynnika kapitału jest finansowany przez

jego produktywność.

U producenta istotne znaczenie ma równowaga producenta.

Osiągana jest wtedy:

• gdy cena czynnika pracy jest finansowana przez jego wydajność

• gdy zysk jako wynagrodzenie czynnika kapitału jest finansowany przez

jego produktywność.

RYNEK

Jest regulatorem zachowań konsumenta i producenta

Jest regulatorem zachowań konsumenta i producenta

Najistotniejsze cechy rynku:

• czy występują warunki równowagi

• czy występują warunki konkurencyjności

Najistotniejsze cechy rynku:

• czy występują warunki równowagi

• czy występują warunki konkurencyjności

Potocznie mówi się „niewidzialna ręka rynku”, bo nie widzimy go w sensie

materialnym, a jego siła zawsze występuje. Pomimo regulacji i administracyjnych

zakazów w długim okresie czasu zwyciężają działania rynkowe.

Potocznie mówi się „niewidzialna ręka rynku”, bo nie widzimy go w sensie

materialnym, a jego siła zawsze występuje. Pomimo regulacji i administracyjnych

zakazów w długim okresie czasu zwyciężają działania rynkowe.

Równowaga jest osiągana zawsze przy różnym poziomie popytu

i podaży; czynnikiem przywracającym stan równowagi są ceny.

Równowaga jest osiągana zawsze przy różnym poziomie popytu

i podaży; czynnikiem przywracającym stan równowagi są ceny.

W przypadku braku konkurencyjności występują sytuacje monopolu,

oligopolu, duopolu.

W przypadku braku konkurencyjności występują sytuacje monopolu,

oligopolu, duopolu.

Prawa rynkowe: prawo popytu, podaży, ceny i ich relacji opisywane

wskaźnikami:

elastyczność popytu, cenowa elastyczność popytu/podaży, cenowa

wrażliwość popytu/podaży, współczynnik transformacji i inne.

Prawa rynkowe: prawo popytu, podaży, ceny i ich relacji opisywane

wskaźnikami:

elastyczność popytu, cenowa elastyczność popytu/podaży, cenowa

wrażliwość popytu/podaży, współczynnik transformacji i inne.

MODELE MIKROEKONOMII

mogą mieć charakter

mogą mieć charakter

opisu werbalnego

opisu werbalnego

modele graficzne

modele graficzne

modele w zapisie

modele w zapisie

matematycznym

matematycznym

MAKROEKONOMIA

MEZZOEKONOMIA

EKONOMIE

EKONOMIE

BRANŻOWE

BRANŻOWE

EKONOMIE

EKONOMIE

SEKTOROWE

SEKTOROWE

EKONOMIE

EKONOMIE

REGIONALNE

REGIONALNE

W mezzoekonomii mamy podejście mikro i makro (np.: gospodarstwo

rolne jako ekonomika rolnictwa bądź ekonomika sektora rolno-

spożywczego jako całości.)

W mezzoekonomii mamy podejście mikro i makro (np.: gospodarstwo

rolne jako ekonomika rolnictwa bądź ekonomika sektora rolno-

spożywczego jako całości.)

Mezzoekonomia jest nazywana ekonomią stosowaną, z uwagi na

stosowanie aparatu mikro i makroekonomii.

Mezzoekonomia jest nazywana ekonomią stosowaną, z uwagi na

stosowanie aparatu mikro i makroekonomii.

w skład wchodzą

• ekonomika przemysłu

• ekonomika budownictwa

• ekonomika rolnictwa

• ekonomika usług transportu

• ekonomika sektora rolno - spożywczego

• ekonomika sektora urbanistycznego

• ekonomika sektora finansowego

• ekonomika sektora mieszkaniowo - rozwojowego

Zachowanie się gospodarki w teorii neoklasycznej i postkeynesowskiej

Y – produkcja

C

Y

– cena produktu

K – czynnik kapitału

C

K

– cena czynnika kapitału

L – czynnik pracy

C

L

– cena pracy

L

K

Y

C

L

C

K

C

Y













ZYSK

C

L

C

K

C

Y

L

K

Y









 -

przychody

koszt zastosowanego kapitału + koszt czynnika pracy

Zachowanie się gospodarki w teorii neoklasycznej i postkeynesowskiej

TEORIA MONETARNA

M - podaż pieniądza w danym czasie

V - szybkość obrotu pieniądza w danym czasie

Y - wielkość produkcji dóbr konsumpcyjnych

P - cena

P

Y

V

M







P

ΔP

Y

ΔY

V

ΔV

M

ΔM







M

ΔM

stopa przyrostu ceny

stopa przyrostu podaży pieniądza w danym czasie
zmienna decyzyjna

V

ΔV

Y

ΔY

P

ΔP

TEORIA MONETARNA

stopa przyrostu szybkości obrotu pieniądza w danym czasie
zależy od zamożności kraju

stopa przyrostu wielkości produkcji dóbr konsumpcyjnych





P

ΔP

M

ΔM









P

ΔP

Y

ΔY

M

ΔM

TEORIA NEOKLASYCZNA

TEORIA POSTKEYNESOWSKA

P

ΔP

Y

ΔY

V

ΔV

M

ΔM











0

0

w danym momencie

P

ΔP

Y

ΔY

V

ΔV

M

ΔM









0

P

Y

podaż

nie ma możliwości

zwiększenia podaży

P

Y

podaż

jest możliwość

zwiększenia podaży

PODEJŚCIE I METODA W EKONOMII

PODEJŚCIE I METODA W EKONOMII

POZYTYWNA

POZYTYWNA

NORMATYWNA

NORMATYWNA

E K O N O M I A

E K O N O M I A



analiza stanu jaki jest

w sensie opisu wyboru i zachowań
 nie wartościuje
 nie ocenia
 podaje istniejące fakty
 określamy np.: warunki
równowagi producenta



pokazanie jak powinno być

 dokonuje się oceny, np.: które
warunki są akceptowalne, a które nie

METODY POZNAWCZE W EKONOMII

ANALIZA EMPIRYCZNA

ANALIZA EMPIRYCZNA



obserwacja rzeczywistości

(zbieranie danych i informacji)

 podstawą rozumowania jest instrukcja,

czyli wyciąganie wniosków, uogólnień, hipotez

(przypuszczeń) co do zależności przyczynowo-skutkowych

objaśniających zachowanie się producenta, konsumenta i

rynku

 instrukcja jest to rozumowanie

OD SZCZEGÓŁU DO OGÓŁU

 metody przedstawiania:

- tabele

- wykresy wynikające z liczb

- metody statystyczne

(np.: mediana, dominanta)

-metody ekonometryczne

- funkcja w postaci analitycznej Y = a + bx

(pokazuje

charakter zależności: liniowy, potęgowy, wykładniczy)

-funkcja w postaci empirycznej (zidentyfikowanej)

służy do identyfikacji parametrów funkcji, do obliczania

Y = 25,3x

1

0,25

x

2

0,75

Jeżeli suma wykładników potęgowych jest równa 1 to mamy

funkcję jednorodną (zmienność zależnej Y jest całkowicie określona

przez zmienne niezależne), jeśli zaś suma wynosi np.

0,60 to funkcja nie jest jednorodna i dochodzą inne zmienne



rozumowanie logiczno-formalne,

przyjmowanie założeń i aksjomatów

(pewników), które wynikają z dotychczasowych

osiągnięć nauki



budowanie, w oparciu o to rozumowanie,

zależności przyczynowo-skutkowych

wyjaśniających zachowanie się producenta,

konsumenta i rynku



najczęściej przyjmuje się formalne

konstrukcje myślowe: modele matematyczne,

które są uproszczonym odwzorowaniem

rzeczywistości



metody przedstawiania:

- opis werbalny (słowny

)

- wykresy

(do których przyjmujemy sentencje)

- funkcja w postaci ogólnej Y = f (x)

(

identyfikujemy zmienną zależną i zmienne

niezależne, nie interesuje nas kształt funkcji)

ANALIZA TEORETYCZNA

ANALIZA TEORETYCZNA

Dla mikroekonomii podstawą analizy jest funkcja w postaci ogólnej,

jest wystarczająca dla uchwycenia związków przyczynowo-skutkowych między

zmiennymi objaśnianymi (funkcje użyteczności) a zmiennymi objaśniającymi (np.:

dla producenta - czynnik pracy, czynnik kapitału, dla konsumenta - ceny, dochody).

Nie interesuje nas charakter tego związku (potęgowy, liniowy, wykładniczy), ani

siła tego związku.

Dla mikroekonomii podstawą analizy jest funkcja w postaci ogólnej,

jest wystarczająca dla uchwycenia związków przyczynowo-skutkowych między

zmiennymi objaśnianymi (funkcje użyteczności) a zmiennymi objaśniającymi (np.:

dla producenta - czynnik pracy, czynnik kapitału, dla konsumenta - ceny, dochody).

Nie interesuje nas charakter tego związku (potęgowy, liniowy, wykładniczy), ani

siła tego związku.

W podejściu teoretycznym budujemy model, który jest uproszczeniem

rzeczywistości i stąd funkcja w postaci ogólnej ograniczona jest do 2 zmiennych,

aby wydobyć jak najistotniejsze związki z tej rzeczywistości.

W podejściu teoretycznym budujemy model, który jest uproszczeniem

rzeczywistości i stąd funkcja w postaci ogólnej ograniczona jest do 2 zmiennych,

aby wydobyć jak najistotniejsze związki z tej rzeczywistości.

KONSUMENT

FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI KONSUMENTA

jest funkcją dwóch wielkości: spożycia albo popytu na 1 dobro i spożycia albo popytu na 2 dobro

U = f (x

1

,x

2

)

układ całej funkcji

układ czynników

x

1

U

x

2

U

n

U

n+2

U

x

1

U

x

1

U

x

2

U

x

2

przeciętna

użyteczność danego

dobra dla konsumenta

• każdy punkt na tej krzywej oznacza jakieś konsumpcje,

poziom użyteczności, na które składa się dany koszyk

dóbr (spożycie dobra x

1

i spożycie dobra x

2

)

• każdy koszyk dóbr jest jednakowo obojętny dla

konsumenta, stąd krzywa obojętności

• przesuwanie się wzdłuż krzywej obojętności następuje

pod wpływem zmian cen

• przesuwanie się pomiędzy krzywymi obojętności

następuje pod wpływem dochodów

x

1

x

2

U

n+2

U

n

warstwica, określony

poziom użyteczności

ograniczenie

dochodowe

wzrost dochodu

KONSUMENT

PRODUCENT

FUNKCJA CELU PRODUCENTA

wielkość produkcji jest funkcją zaangażowanego kapitału i zaangażowanego czynnika pracy

Y = f (K, L)

K

L

Y

K

Y

K

produktywność

kapitału

układ całej funkcji

układ czynników

L

Y

K

Y

0

Y

L

Y

L

produktywność

pracy

krzywa izokwanta

linia stałego

produktu

• każdy punkt na tej krzywej oznacza tę sama wielkość

produkcji

• każdy punkt na tej krzywej oznacza różną kombinację

nakładów czynnika kapitału i czynnika pracy

• każdy punkt na tej krzywej oznacza określoną technikę

wytwarzania

Y

1

K

Y

L

Y

2

L

C

K

1 PLN

A

B

Δ L

Δ K

Każdy punkt izokwanty oznacza

ile nakładów pracy i kapitału

wydajemy na uzyskanie produkcji

równowartej 1 PLN przy danym

poziomie produkcji

Istotą producenta jest przesuwanie się w kierunku początku układu współrzędnych,

na wyższą hiperpłaszczyznę produkcji, przechodzenie na inny poziom technologii

wyznaczany przez efektywność.

Y

1

Y

2

A

B

K

Y

L

K

1 PLN

L

Na uzyskanie produkcji równowartej 1 PLN

w pkt B wydajemy mniej niż w pkt A;

w procesie produkcji nastąpiło lepsze

wykorzystanie czynnika kapitału i czynnika

pracy dzięki zastosowaniu nowoczesnych

technologii

KRZYWA ALTERNATYW PRODUKCYJNYCH

K

L

x

1

x

2

Równowaga ogólna
Poziom użyteczności wynika z krzywej transformacji, a krzywa
transformacji wynika z efektywności u producenta.

Produkt (dobro) jest nośnikiem użyteczności dla konsumenta
lub producenta.
Ceny dóbr w efekcie końcowym są funkcją popytu i podaży
(kształtowane przez efektywność), natomiast wynagrodzenia
czynników, w tym wynagrodzenie najważniejszego czynnika
jakim jest czynnik pracy są pochodną ich wydajności.

PRAWA EKONOMICZNE

NIEKTÓRE KATEGORIE I POJĘCIA

NIEKTÓRE KATEGORIE I POJĘCIA

POTRZEBA jest pierwotną podstawą popytu, uświadomieniem sobie braku czegoś.

POTRZEBA jest pierwotną podstawą popytu, uświadomieniem sobie braku czegoś.

Źródła potrzeb:

• potrzeby biologiczne podstawowe, niezależne od rozwoju gospodarczego

(np. potrzeba jedzenia), ale sposób jej zaspakajania jest definitywnie związany z

rozwojem gospodarczym

• potrzeby materialne podstawowe i ponadpodstawowe

• potrzeby wyższego rzędu niematerialne (edukacyjne, kulturowe, środowiskowe,

świadczenia pomocy innym)

Źródła potrzeb:

• potrzeby biologiczne podstawowe, niezależne od rozwoju gospodarczego

(np. potrzeba jedzenia), ale sposób jej zaspakajania jest definitywnie związany z

rozwojem gospodarczym

• potrzeby materialne podstawowe i ponadpodstawowe

• potrzeby wyższego rzędu niematerialne (edukacyjne, kulturowe, środowiskowe,

świadczenia pomocy innym)

Potrzeby rosną bez ograniczeń, wynikają z rozwoju gospodarczego, postępu

technologii i napędzają ten rozwój.

Wraz z rozwojem potrzeb zmienia się struktura

zatrudnienia, z zaspakajaniem potrzeb zmieniają się zawody.

Potrzeby rosną bez ograniczeń, wynikają z rozwoju gospodarczego, postępu

technologii i napędzają ten rozwój.

Wraz z rozwojem potrzeb zmienia się struktura

zatrudnienia, z zaspakajaniem potrzeb zmieniają się zawody.

Potrzeby są kategorią subiektywną każdego z nas, ale wynikają z obiektywnych

uwarunkowań.

Potrzeby obiektywizują się w formie popytu za pomocą cen.

Potrzeby są kategorią subiektywną każdego z nas, ale wynikają z obiektywnych

uwarunkowań.

Potrzeby obiektywizują się w formie popytu za pomocą cen.

Środkami zaspakajania potrzeb są dobra - produkty jako nośniki użyteczności.

Środkami zaspakajania potrzeb są dobra - produkty jako nośniki użyteczności.

Podział dóbr:

• konsumpcyjne i produkcyjne

• ekonomiczne

(wytwór producenta, powstają w wyniku wykorzystania ograniczonych

zasobów)

i wolne

(dane przez naturę, ale ich pozyskanie wymaga pracy i kapitału)

Podział dóbr:

• konsumpcyjne i produkcyjne

• ekonomiczne

(wytwór producenta, powstają w wyniku wykorzystania ograniczonych

zasobów)

i wolne

(dane przez naturę, ale ich pozyskanie wymaga pracy i kapitału)

Funkcje dóbr konsumpcyjnych:

• użytkowe i symboliczne

• masowe i unikalne

• materialne i niematerialne

• substytucyjne i komplementarne

• normalne i poślednie (podrzędne)

Funkcje dóbr konsumpcyjnych:

• użytkowe i symboliczne

• masowe i unikalne

• materialne i niematerialne

• substytucyjne i komplementarne

• normalne i poślednie (podrzędne)

0

1

2







x

x

0

2

1







P

x

Wzrost konsumpcji jednego dobra powoduje

spadek konsumpcji drugiego

Wzrost ceny dobra substytucyjnego powoduje

wzrost popytu na drugie dobro substytucyjne

Dobra substytucyjne to dobra, które zastępują się w zaspakajaniu tej samej potrzeby,
użyteczności.

To dobra dla których spełnione są warunki:

Dobra komplementarne

To dobra dla których spełnione są warunki:

0

2

1







x

x

0

2

1







x

P

0

1







m

x

Wzrost popytu na jedno dobro komplementarne

powoduje wzrost popytu na drugie

Spadek ceny dobra komplementarnego

powoduje wzrost popytu na drugie dobro

Dobra normalne

Definiujemy w następujący sposób:

0

1

1







P

x

0

1







m

x

Przyrost spożycia dobra normalnego w stosunku

do przyrostu dochodów jest dodatni

Dobra poślednie (podrzędne)

Definiujemy w następujący sposób:

Przyrost spożycia dobra normalnego w stosunku

do ceny danego dobra jest ujemny

Wzrost dochodów powoduje spadek popytu

na dane dobro

Dla dobra pośledniego i dobra luksusowego zachodzi następujący związek:

0

1







P

x

O

Jeśli cena danego dobra rośnie to i popyt na to

dobro rośnie

Efekt Giffena

Jeżeli ktoś ma bardzo niskie dochody i rośnie cena jakiegoś dobra, i wzrostowi ceny danego dobra towarzyszy

wzrost popytu na dane dobro to oznacza, że jest to dobro poślednie.

Wzrost popytu może być wynikiem:

• efektu cenowego:

- spadek cen dóbr komplementarnych
- wzrost cen dóbr substytucyjnych

• wzrostu dochodów

• zmian innych uwarunkowań, np. gusta.

Efekt Veblena

Efekt demonstracyjny

Jeśli cena drogiego, luksusowego samochodu

rośnie to popyt również rośnie

KWESTIE CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH

K

L

Generalna tendencja technologii: coraz mniej pracy

i coraz więcej kapitału uprzedmiotowionego angażujemy

dla wytwarzania dóbr - wartości użytkowych.

Następuje proces substytucji pracy przez czynnik kapitału,

czyli stosujemy techniki coraz bardziej kapitał chłonne

a nie pracochłonne (kraje wysoko rozwinięte, bo praca

jest droga.)

KOSZT ALTERNATYWNY wiąże się z tym, że jest więcej niż jeden sposób wykorzystania

zasobu i jest równy utraconym korzyściom wynikającym z

niezastosowania danego czynnika gdzie indziej, w innej wytwórczości.

Koszt alternatywny wiąże się z zagadnieniem konieczności wyboru.

KOSZT ALTERNATYWNY wiąże się z tym, że jest więcej niż jeden sposób wykorzystania

zasobu i jest równy utraconym korzyściom wynikającym z

niezastosowania danego czynnika gdzie indziej, w innej wytwórczości.

Koszt alternatywny wiąże się z zagadnieniem konieczności wyboru.

CENA MAKSYMALNA to cena nierynkowa, administracyjna, cena instytucjonalna.

Chroni konsumenta i ma takie same funkcje jak reglamentacja, czy racjonowanie podaży.

Cena maksymalna to cena, która jest poniżej tej ceny, która wynikałaby z regulacji

rynkowej.

Obecnie występuje w niewielu zakresach (cena gazu, cena energii elektrycznej).

CENA MAKSYMALNA to cena nierynkowa, administracyjna, cena instytucjonalna.

Chroni konsumenta i ma takie same funkcje jak reglamentacja, czy racjonowanie podaży.

Cena maksymalna to cena, która jest poniżej tej ceny, która wynikałaby z regulacji

rynkowej.

Obecnie występuje w niewielu zakresach (cena gazu, cena energii elektrycznej).

CENA MINIMALNA chroni producenta.

Cena minimalna to cena, która jest powyżej tej ceny, która wynikałaby z regulacji

rynkowej.

CENA MINIMALNA chroni producenta.

Cena minimalna to cena, która jest powyżej tej ceny, która wynikałaby z regulacji

rynkowej.

CENA MINIMALNA w efekcie zawsze tworzy pewną nadpodaż, a CENA MAKSYMALNA

może tworzyć niedobór.

CENA MINIMALNA w efekcie zawsze tworzy pewną nadpodaż, a CENA MAKSYMALNA

może tworzyć niedobór.

RUCH OKRĘŻNY

RUCH OKRĘŻNY

Z PUNKTU WIDZENIA MIKROEKOMICZNEGO

Z PUNKTU WIDZENIA MIKROEKOMICZNEGO

PRODUCENT

KONSUMENT

K

funkcja celu:

U = f (x

1

, x

2

)

warunki ograniczające:

m = x

1

P

1

+ x

2

P

2

DOCHODY

• praca C

L

• kapitał C

K

TRANSFERY BEZPOŚREDNIE

(płatności z budżetu z którymi

nie wiążą się usługi)

:

emerytury, renty i inne

świadczenia

KONSUMPCJA

popyt na dobra x

1

,

x

2

OSZCZĘDNOŚCI

S

m

m

PODATKI

P

funkcja celu:

Y = f (K, L)

ograniczenie kapitałowe:

m

K

= K·C

K

+ L·C

L

PRZYCHODY

Y·C

Y

ze

sprzedaży dóbr i usług

TRANSFERY

dotacje, subwencje, odsetki

PODATKI

I INNE

ŚWIADCZENIA

WYDATKI

• kapitał K·C

K

• praca L·C

L

INWESTYCJE

(na zwiększenie

potencjału

produkcyjnego







K

banki inwestycyjne

obligacje, akcje

I

S 

banki komercyjne

kredyt

P

BUDŻET

Państwo

Suma podatników

Dobra publiczne

infrastruktura

obieg rzeczowy

x

1

, x

2

Y

obieg rzeczowy

jaka

wielkość czynników jest
zaangażowana;
jaka wielkość produkcji
jest wytwarzana

K + L

C

K

, C

L

sprzedaż czynników wytwórczych

poprzez wynagrodzenia tych czynników

P

1

, P

2

C

Y

popyt

L

K

Y



S

CIT

PIT

I

VAT

Państwo obciąża zarówno producenta i konsumenta podatkiem,

wyznacza i pobiera podatek.

Dodatkowo pobiera podatek obrotowy VAT, do ceny produktów.

Wszyscy producenci należą do konsumentów, stąd zysk producentów jest częścią

wynagrodzenia kapitału, a producenci sięgają do oszczędności swoich właścicieli.

Oszczędności konsumentów zamieniają się na inwestycje i wracają do producentów.

Proces zamiany oszczędności na inwestycje następuje na rynku finansowym: banki,

giełdy, który bierze wynagrodzenie w postaci odsetek i prowizji. Przekształcanie się

oszczędności w inwestycje nie jest tożsame, bo wiążą się z tym określone koszty. Zawsze

przyrost oszczędności jest większy niż przyrost inwestycji o koszty.

Rynek finansowy ma duże znaczenie, im jest bardziej efektywny tym mniej kosztowny

dla producentów, bo z niego biorą środki na finansowanie inwestycji.

Giełda papierów wartościowych to miejsce, w którym oszczędności

bezpośrednio zamieniają się na inwestycje poprzez zakup i sprzedaż akcji.

Na giełdzie i w bankach inwestycyjnych ryzyko jest po stronie

dysponenta - konsumenta, a nie po stronie producenta, natomiast

w bankach komercyjnych po stronie producenta.

Im wyższy jest obieg zewnętrzny górny w stosunku do obiegu

wewnętrznego dolnego, tym efektywność jest wyższa. To

podstawowe źródło zysku u producentów i tylko wtedy mogą

występować u nich pewne spadki cen i spadki cen dla konsumentów.

Ceny i wynagrodzenia wewnątrz

• w przypadku wzrostu wynagrodzenie czynnika pracy, nic nie dzieje się

w efektywności, w szczególności nie zmienia się wydajność Y/L,

bo wewnętrzny obrót górny w stosunku do wewnętrznego obrotu dolnego

nie rozszerzył się. Dla zbilansowania przyrostu i utrzymania stanu

równowagi, muszą wzrosnąć ceny otrzymywane przez producenta,

a płacone przez konsumenta

• aby przychody wartościowe dla producentów nie musiały się zwiększać

z tytułu wzrostu cen tylko z tytułu efektywności, producenci muszą

poprawić efektywność poprzez lepsze wykorzystanie zasobów, uzyskują

z tego tytułu wzrost i nie ma dla nich przymusu, by zwiększać ceny

obieg finansowy

obieg finansowy

kształtowany przez
poziom cen

m

efekty zewnętrzne

obrona narodowa

fundusze emerytalne

edukacja

służba zdrowia

Deficyt

Deficyt - pokrywanie różnicy między przychodami a wydatkami.

Źródłem pokrywania deficytu są nasze oszczędności.

Gdy potrzeby inwestycyjne są wyższe niż oszczędności w gospodarce to

musimy sięgać do oszczędności zewnętrznych innych krajów poprzez

rynek kapitałowy lub bezpośrednie inwestycje zagraniczne.

RYNEK DÓBR I USŁUG KONSUMPCYJNYCH

P

1

, P

2

C

Y

•

zestawienie cen popytu i podaży

kształtuje warunki równowagi ogólnej,

czyli równowagi jako sumy równowag

cząstkowych, równowag na

poszczególnych rynkach

• występują związki substytucyjne,
komplementarne w wyniku których

ukształtowuje się równowaga ogólna

•

na cenę czynnika wytwórczego

wpływają dwie wielkości: relacje
popytu i podaży (relacje rzadkości)
oraz wydajność czynników
wytwórczych

L

Y

K

Y

RYNEK DÓBR KONSUMPCYJNYCH I CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH

podaż

P

1

popyt

RYNEK CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH

•

w przypadku wprowadzenia

regulacji państwowych nastąpią

zakłócenia w równowadze

produkcji (cena minimalna, cena

maksymalna

)

P

x

1

, x

2

zakup

Y

C

K

, C

L

C

L

, C

K

K + L

L + K

K

OPIS Z PUNKTU WIDZENIA ZACHOWAŃ

PODEJŚCIE BEHAWIORALNE

K

OGRANICZENIA

BUDŻETOWE

płace

zyski

transfery

POPYT

OSZCZĘDNOŚCI

I SEGMENT

RELACJE CENOWE

skłonność do konsumpcji

skłonność do oszczędności

ceny

substytucyjność

komplementarność

cenowa elastyczność popytu

dochodowa elastyczność popytu

II SEGMENT

PREFERENCJE

przechodnie i nieprzechodnie

OPIS Z PUNKTU WIDZENIA ZACHOWAŃ

PODEJŚCIE BEHAWIORALNE

ZYSKI

CZYNNIKI ENDOGENNE

zależne od producenta

1. RYNEK

K, L, f (K, L) – Y

wyposażenie w czynniki

wytwórcze: technika

wytwarzania

→

efektywność

produkcji

relacje cen otrzymywanych do

cen płaconych

i tendencje zmian

P

PŁACE

m

C

S

m

C

S

UKŁAD EGZOGENNY

niezależny od producenta

2. REGULACJE

system podatkowy, system

innych świadczeń, nakazy,

zakazy - czynnik instytucjonalny

C

C

C

C

L

Y

K

Y

MODEL RYSUNKOWY Z PUNKTU WIDZENIA BIEŻĄCEGO ZARZĄDZANIA

P

PRODUCENT DZIAŁA POD WPŁYWEM:

KONKURENCJA

potencjalni wchodzący

konkurenci

NABYWCY

siła

przetargowa

nabywców

UKŁAD SUBSTYTUCYJNY

groźba pojawienia się produktów

substytucyjnych

DOSTAWCY

siła

dostawców

P

konkurenci

odbiorcy

dostawcy

techniki

wytwarzania

regulacje

czynniki

polityczne

układ

demograficzny

polityka

ekonomiczna

czynniki

edukacyjne

czynniki

prawne

czynniki

socjologiczne

czynniki

kulturowe

czynnik

społeczno -

polityczny

RYNEK

ograniczenia realne

ograniczenia realne

zasoby, technologie, popyt, podaż, cena

ograniczenia regulacyjne

ograniczenia regulacyjne

nakazy, zakazy, czynnik instytucjonalny

FUNKCJE PIENIĄDZA

FUNKCJE PIENIĄDZA

RYNEK W UJĘCIU FUNCJONALNO - PODMIOTOWYM

RYNEK

TOWAROWY

KAPITAŁOWY

PRACY

PRODUKTY

(służą innym producentom)

DOBRA

KONSUMPCYJNE

SUROWCE

(w tym produkty rolnicze)

RZECZOWY

FINANSOWY

ŚRODKI

PRODUKCJI

(maszyny i urządzenia)

NIERUCHOMOŚCI

PIENIĘŻNY

krótkoterminowe bony

skarbowe, lokaty bankowe

PAPIERÓW

WARTOŚCIOWYCH

forma zorganizowana

giełdowa lub pozagiełdowa

WALUTOWY

RYNEK

POCHODNYCH

instrumentów, które służą

do zarządzania ryzykiem

walutowym, cenowym,

kursowym

Na rynku kapitałowym występuje proces inwestowania kapitału w celu uzyskania
zwrotu: określonej stopy zysku. Występuje olbrzymia konkurencja o zagospoda-
rowanie kapitału, czyli oszczędności między wydatkowaniem na zakup środków
do produkcji, zakup nieruchomości, zakup akcji, zwroty ze zmienności kursów
walutowych i rynków pochodnych.

Każdy z tych rynków ma pewną specyfikę przedmiotową, ale ma te same cechy
funkcjonalne: te same zasady decydują o warunkach popytu, te same zasady
decydują o warunkach podaży, te same zasady decydują o cenie.

Rynek pracy jest zawsze w sposób szczególny regulowany.

RYNEK

RYNEK W RÓWNOWADZE KONKURENCYJNEJ to taki rynek, gdzie indywidualne

zachowanie producenta bądź konsumenta nie ma wpływu na stan równowagi tego rynku,

czyli nie ma wpływu na cenę oraz producent jest cenobiorcą a nie cenotwórcą.

RYNEK W RÓWNOWADZE KONKURENCYJNEJ to taki rynek, gdzie indywidualne

zachowanie producenta bądź konsumenta nie ma wpływu na stan równowagi tego rynku,

czyli nie ma wpływu na cenę oraz producent jest cenobiorcą a nie cenotwórcą.

Z rynkiem, gdzie występuje równowaga konkurencyjna wiąże się pojęcie efektywności.

RYNEK EFEKTYWNY to taki rynek, na którym indywidualne działanie jakiegokolwiek

podmiotu rynkowego nie ma wpływu na stan równowagi. Z definicji musi on być bardzo

rozproszony.

Z rynkiem, gdzie występuje równowaga konkurencyjna wiąże się pojęcie efektywności.

RYNEK EFEKTYWNY to taki rynek, na którym indywidualne działanie jakiegokolwiek

podmiotu rynkowego nie ma wpływu na stan równowagi. Z definicji musi on być bardzo

rozproszony.

RYNEK MONOPOLISTYCZNY: w tym oligopolistyczny, duopolistyczny.

Wpływ danego podmiotu jest w jakiś sposób określony.

RYNEK MONOPOLISTYCZNY: w tym oligopolistyczny, duopolistyczny.

Wpływ danego podmiotu jest w jakiś sposób określony.

Z rynkiem wiąże się pojęcie prywatnej własności, jeżeli chodzi o producentów,

bo z prywatną własnością wiąże się zysk i ryzyko osiągania tego zysku.

Z rynkiem wiąże się pojęcie prywatnej własności, jeżeli chodzi o producentów,

bo z prywatną własnością wiąże się zysk i ryzyko osiągania tego zysku.

PAŃSTWO

Państwo związane z zabezpieczeniem regulacji rynkowych w sensie prawnym

Państwo związane z zabezpieczeniem regulacji rynkowych w sensie prawnym

Państwo związane z zabezpieczeniem regulacji rynkowych w sensie prawnym

Państwo związane z zabezpieczeniem regulacji rynkowych w sensie prawnym

Państwo / Bank Centralny związane z pieniądzem

Państwo / Bank Centralny związane z pieniądzem

Państwo jest takim samym aktorem na rynku jak producenci i konsumenci

Państwo jest takim samym aktorem na rynku jak producenci i konsumenci

WARUNKI RÓWNOWAGI KONSUMENTA

WARUNKI RÓWNOWAGI KONSUMENTA

x

1

U

x

2

m

RÓŻNICZKA ZUPEŁNA UŻYTECZNOŚCI

RÓŻNICZKA ZUPEŁNA UŻYTECZNOŚCI

0

2

2

1

1























x

x

U

x

x

U

d

U

1

x

U





• w sensie matematycznym to pochodna
• w sensie ekonomicznym to krańcowa użyteczność wzrostu konsumpcji pierwszego dobra

oznacza o ile wzrośnie użyteczność całkowita, gdy wzrośnie
konsumpcja dobra pierwszego o jednostkę

1

x



W danym momencie różniczka zupełna użyteczności jest równa

zero, gdyż zakładamy, że w danym momencie dochody są

wielkością stałą, nie zwiększają się.

• konkretny przyrost konsumpcji, krańcowa stopa substytucji

Wskaźniki użyteczności krańcowej zostały wymyślone przez A. Marshalla i stanowią jądro teorii

marginalnej.

Użyteczność krańcowa jest operatorem zachowań konsumenta - każdy z nas patrzy na produkt

z punktu widzenia użyteczności i ma charakter subiektywny - każdy z nas inaczej ocenia

użyteczność krańcową każdego produktu.

Przekształcanie równania różniczki zupełnej użyteczności ma na celu wyodrębnienie tych

czynników, które wpływają na zmianę, strukturę konsumpcji, czyli na zmianę koszyka dóbr, które

konsument konsumuje.

x

1

x

2

2

2

1

1

x

x

U

x

x

U





















1

2

2

1

x

U

x

U

x

x

MRS



















W warunkach ograniczenia dochodowego, utrzymując się na tym samym poziomie użyteczności,

czyli na tej samej krzywej obojętności, wzrostowi konsumpcji jednego dobra musi towarzyszyć

spadek konsumpcji dobra drugiego. Parametrem, który określa stosunek tej relacji, która nazywa

się relacją krańcowej stopy substytucji jest użyteczność krańcowa.

Produkty zastępują się wedle ich użyteczności krańcowej. Produkt o wyższej użyteczności zastępuje produkt

o niższej użyteczności z punktu widzenia konsumenta.

I WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA

I WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA

Konsument osiąga stan równowagi wtedy i tylko wtedy, gdy krańcowa stopa substytucji

jednego dobra przez drugie jest równa odwrotności ich użyteczności krańcowych.

2

2

1

1

x

U

x

x

U

x



















Konsument tak długo zwiększa konsumpcję jednego dobra w stosunku do drugiego, aż satysfakcja konsumenta ze

wzrostu konsumpcji jednego dobra zrównoważy się ze stratami wynikającymi ze spadku konsumpcji drugiego dobra.

I warunek równowagi konsumenta wyznaczany jest przez użyteczność krańcową poszczególnych dóbr

i ma charakter czysto subiektywny. Każdy konsument ma inną ocenę użyteczności, która wynika z preferencji.

O wyborze konsumenta nie decyduje tylko użyteczność, ale również cena i dochód.

2

2

1

1

P

x

P

x

m









2

1

2

1

x

x

P

P

tg











1

1

P

m

x 

2

2

P

m

x 

x

1

x

2

α

0

2

2

1

1















P

x

P

x

d

m

2

2

1

1

P

x

P

x













1

2

2

1

P

P

x

x







Zmiana tg kąta α pokazuje, że tg zmienia się pod wpływem krańcowej

stopy substytucji.

RÓŻNICZKA ZUPEŁNA OGRANICZENIA DOCHODOWEGO

RÓŻNICZKA ZUPEŁNA OGRANICZENIA DOCHODOWEGO

Różniczka zupełna ograniczenia dochodowego jest równa zero, gdyż dochód jest stały,

użyteczność objaśniana jest na danym poziomie.

II WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA

II WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA

Konsument osiąga stan równowagi wtedy, gdy efekt związany ze spadkiem konsumpcji

jednego dobra jest kompensowany przez wzrost konsumpcji drugiego dobra w sensie

utrzymania tego samego poziomu użyteczności.

1

2

1

2

2

1

x

U

x

U

P

P

x

x

















1

1

x

U

P







2

2

x

U

P







Konsument nie ma potrzeby dalszej zmiany, bo krańcowa stopa substytucji jest równa odwrotności relacji cen, efekt

spadku jest równoważony przez efekt przyrostu.

Zmiany krańcowej substytucji są objaśniane przez zmiany relacji cen.

III WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA

III WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA

Konsument jest w stanie równowagi wtedy, gdy krańcowa stopa substytucji dla dwóch

dóbr jest równa odwrotności relacji cen i jest równa odwrotności krańcowych

użyteczności.

WARUNEK PARETO OPTYMALNEGO

WARUNEK PARETO OPTYMALNEGO

Konsument optymalizuje swoje zachowanie, czyli maksymalizuje swoją funkcję

użyteczności, gdy cena danego dobra jest dokładnie równa jego użyteczności krańcowej

i jest w równowadze do ceny drugiego dobra w stosunku do jego użyteczności

krańcowej.

Użyteczność jest kategorią subiektywną, a cena jest kategorią obiektywną.











1

1

x

U

P

W zależności od sytuacji, jaka jest na rynku, konsument zwiększa lub zmniejsza zakupy.

Producent zaś może podnieść lub obniżyć cenę bądź użyteczność.

• przewagę konkurencyjną ma producent

• konsument traci

• producent realizuje nieuzasadnioną

nadwyżkę producenta (cena, którą uzyskuje

jest wyższa niż użyteczność, którą oferuje)

Ekstra korzyść producenta i ekstra korzyść konsumenta z rynku w warunkach równowagi

konkurencyjnej i konkurencyjnego rynku nie trwa długo, nie jest stanem normalnym.











2

2

x

U

P

1

1

x

U

P







Mechanizm zachowania się konsumenta, czyli mechanizm wyboru optymalnej struktury konsumpcji,

która zapewnia mu równowagę wpływa na mechanizm zachowania się producenta.

1

1

x

U

P







Jeżeli

• przewagę konkurencyjną ma konsument

• konsument realizuje nieuzasadnioną

nadwyżkę konsumenta

Warunki równowagi konkurencyjnej są wtedy i tylko wtedy gdy:

• konsument może osiągać równowagę, czyli maksymalizować swoją funkcję użyteczności i nie

realizuje swojej nadwyżki nadzwyczajnej, tak samo jak i producent nie realizuje swojej nadwyżki

• występuje neutralny pieniądz w sensie istoty pieniądza, bo jest czystym odzwierciedleniem

wartości.

WPŁYW PODATKÓW NA ZACHOWANIE SIĘ KONSUMENTA

WPŁYW POPRZEZ CENĘ

WPŁYW POPRZEZ CENĘ





2

2

1

1

P

x

t

P

x

m















t

P

P

x

x









1

2

2

1

2

2

1

1

P

x

P

x

t

m











2

2

1

1

2

2

1

1

P

x

P

x

t

m

t

P

x

t

P

x

m























x

1

x

2





1

2

1

2

P

P

t

P

P









1

1

P

t

P





Przy założeniu, że

niezależnie od jego użyteczności będzie niższe.

spożycie dobra pierwszego w stosunku do sytuacji

WPŁYW POPRZEZ DOCHÓD

WPŁYW POPRZEZ DOCHÓD

t - podatek

Podatek, niezależnie od tego czy jest wliczony do ceny czy do dochodu, jest działaniem

równoważnym w sensie zmniejszenia konsumpcji, natomiast inne są skutki zmiany struktury

popytu.

x

1

x

2

t - podatek

FORMUŁA PODATKU

Y

Y

C

t

P

t

C

P











1

1

 

 









 

1

1

1

P

S

t

C

D

t

P

S

C

S

P

D

Y

Y













r – stopa podatkowa

Niezależnie jaki jest system podatkowy, w gospodarce układ popytu i podaży jest zawsze w stanie

równowagi, a płatnikiem ostatecznym jest konsument.

podatek

płacony przez

producenta

Podatek, niezależnie gdzie jest ustalony - u konsumenta czy u producenta, zawsze

ostatecznie płacony jest przez konsumenta.

Cena konsumenta P

1

w sensie podatkowym to cena otrzymywana przez producenta + podatek.

podatek

płacony przez

konsumenta

Y

C

System podatkowy działa również w taki sposób, że cena podatku P

1

jest równa:









 

 

 

































r

P

S

P

D

C

S

P

D

r

P

C

C

r

P

Y

Y

Y

1

1

1

1

1

1

1

1

0

1

1

1















P

x

U

x

L





 







0

2

2

1

1

2

2

1

1

2

,

1

,

2

,

1



















P

x

P

x

m

U

P

x

P

x

m

x

x

f

x

x

L















2

,

1

x

x

f

U 

0

2

2

2















P

x

U

x

L



0

2

2

1

1













P

x

P

x

m

L



WYZNACZENIE RÓWNOWAGI KONSUMENTA W UJĘCIU FUNKCJI

LAGRANGE’A

Istotą ekonomiczną tego podejścia jest jednoczesne pokazanie jak kształtuje się optimum

konsumenta z warunkiem ograniczającym.

Określenie warunków w jakich konsument uzyskuje swoje ekstremum, czyli maksymalizuje funkcję

użyteczności przy z góry określonym ograniczeniu dochodowym i cenowym. Ograniczenie to jest

elementem funkcji celu pisanym łącznie.

λ – mnożnik,

wskaźnik Lagrange’a

Badanie pierwszych pochodnych Przyrównanie

każdego elementu do 0

I POCHODNA

Pochodna dla całej funkcji względem konsumpcji

1 dobra

II POCHODNA

Pochodna dla całej funkcji względem

konsumpcji 2 dobra

III POCHODNA

Pochodna dla całej funkcji względem mnożnika

2

2

P

x

U









1

1

P

x

U









2

1

2

1

:

P

P

x

U

x

U











Funkcja Lagrange’a jest dowodem twierdzenia równowagi konsumenta.

I WARUNEK

II WARUNEK

1

1

P

x

U









2

2

P

x

U









Wskaźnikowi Lagrange’a nie nadajemy numerów, co świadczy o jego neutralności.

Zmiana wskaźnika nie wpływa na relacje między użytecznością a ceną.

Wskaźnik Lagrange’a pokazuje ile użyteczności przypada na cenę.

Konsument osiąga stan równowagi, gdy użyteczność krańcowa jest równa

odwrotności relacji cen.

Konsument osiąga stan równowagi, gdy użyteczność krańcowa jest równa

odwrotności relacji cen.

2

2

1

1

-

P

x

U

P

x

U











ZDEFINIOWANE WSKAŹNIKA LAGRANGE’A JAKO WSKAŹNIKA

ILUSTRUJĄCEGO KRAŃCOWĄ UŻYTECZNOŚĆ PIENIĄDZA

Konsument jest w stanie równowagi jeśli z jednostki pieniądza w przypadku pierwszego

i drugiego dobra uzyskuje taką samą użyteczność.

Konsument jest w stanie równowagi jeśli z jednostki pieniądza w przypadku pierwszego

i drugiego dobra uzyskuje taką samą użyteczność.

λ mówi o krańcowej użyteczności pieniądza w tym sensie, że pokazuje jaka jest relacja

użyteczności do ceny. Mówi ile z jednostki pieniądza uzyskujemy satysfakcji.

λ mówi o krańcowej użyteczności pieniądza w tym sensie, że pokazuje jaka jest relacja

użyteczności do ceny. Mówi ile z jednostki pieniądza uzyskujemy satysfakcji.

Równowaga występuje wtedy, gdy ostatnia jednostka pieniądza wydana na każde

z kupowanych dóbr przynosi taki sam przyrost użyteczności.

Równowaga występuje wtedy, gdy ostatnia jednostka pieniądza wydana na każde

z kupowanych dóbr przynosi taki sam przyrost użyteczności.

Zdefiniowanie, że mnożniki Lagrange’a są równoważne decyduje o neutralności pieniądza.

Sam pieniądz nie czyni wartości, tylko porządkuje sposób nabywania wartości.

Zdefiniowanie, że mnożniki Lagrange’a są równoważne decyduje o neutralności pieniądza.

Sam pieniądz nie czyni wartości, tylko porządkuje sposób nabywania wartości.

1

2

1

2

2

2

1

2

1

1

x

P

P

P

m

x

x

P

P

P

m

x













RÓWNANIA WARUNKOWE POPYTU

Przekształcając równanie ograniczenia dochodowego w równanie określające szczegółowe równanie popytu

otrzymujemy 2 równania o charakterze analitycznym, równanie popytu na jedno dobro i na drugie dobro.

2

2

1

1

P

x

P

x

m









2

1

P

P

Równania te są ważne w sensie interpretacji, pokazują całą istotę zachowania konsumenta i ekonomii.

Popyt na dane dobro jest kształtowany przez:

0

1







x

m

0

1







x

m

2

P

m jest prawdziwe dla dóbr normalnych przy założeniu

a nieprawdziwe przy założeniu dóbr poślednich efektu Giffena

II czynnik

Mówi o względności ceny danego dobra w stosunku do drugiej ceny, o relacji substytucyjnej.

II czynnik mówi o cenie relatywnej do ceny.

III czynnik x

1

Zmienność, mówi o ilości danego dobra.

2

P

m

I czynnik

Stosunek dochodu do ceny danego dobra – cena relatywna (każdą cenę musimy odnosić do

naszych dochodów). W sensie ogólnym oznacza to, że każda cena i dochód ma charakter względny.

I czynnik mówi o cenie relatywnej do dochodu.

Czym niższa cena relatywna tym wyższy popyt na dane dobro.

RÓWNANIA SYNTETYCZNE POPYTU









m

P

P

x

x

m

P

P

x

x

,

1

,

2

1

2

,

2

,

1

2

1





m

P

x

S

m

P

x

S

2

2

2

1

1

1













0

2

2

1

1

2

2

2

1

1

1

2

2

1

1

2

2

1

1





























P

x

P

x

m

P

x

x

P

x

x

m

P

x

P

x

P

m

x

P

m

x

WSKAŹNIKI STRUKTURY POPYTU- ODZWIERCIEDLENIE PREFERENCJI

WYZNACZENIE WIELKOŚCI POPYTU

1

2

2

1

P

P

x

x







x

1

x

2

Sposób zachowania się konsumenta

kształtowany jest poprzez relacje

cen.

Sposób zachowania się konsumenta

kształtowany jest poprzez relacje

cen.

x

1

x

2

S

1

S

2

S

3

linie wyznaczają

kierunki zmian

w strukturze popytu

RELACJE MIĘDZY UŻYTECZNOŚCIĄ CAŁKOWITĄ

I UŻYTECZNOŚCIĄ KRAŃCOWĄ

Jeśli zwiększamy konsumpcję danego dobra to krańcowa użyteczność również musi

maleć, bo maleje użyteczność całkowita.

Jeśli zwiększamy konsumpcję danego dobra to krańcowa użyteczność również musi

maleć, bo maleje użyteczność całkowita.

U

x

1

1

x

U

x

1

x

2

efekt substytucyjny

x

1

1

x

U





użyteczność całkowita

użyteczność krańcowa

PARETO OPTYMALNE KONSUMENTA

Zwiększenie konsumpcji dobra pierwszego musi być okupione spadkiem konsumpcji dobra

drugiego według proporcji wyznaczonej przez relacje cen.

Zwiększenie konsumpcji dobra pierwszego musi być okupione spadkiem konsumpcji dobra

drugiego według proporcji wyznaczonej przez relacje cen.

0

0

0

1

2

2

1

2

2

1

1

2

2

1

1





































P

P

x

x

P

x

P

x

P

x

P

x

d

m

1

2

2

1

P

P

x

x











RÓŻNICZKA ZUPEŁNA OGRANICZENIA DOCHODOWEGO

RÓŻNICZKA ZUPEŁNA OGRANICZENIA DOCHODOWEGO

Konsument w stanie równowagi jest w sytuacji Pareto optymalnej, gdyż nie jest w stanie poprawić

swojego poziomu użyteczności bez zmian w strukturze konsumpcji bądź bez zmian w relacjach cen.

Wzrost użyteczności całkowitej może nastąpić wtedy i tylko wtedy, gdy wyrażenie

Wzrost użyteczności całkowitej może nastąpić wtedy i tylko wtedy, gdy wyrażenie

0

/

/

1

2

1

2













x

U

x

U

P

P





































































1

2

1

2

1

2

2

2

1

1

2

2

2

2

1

1

/

/

0

0

x

U

x

U

P

P

x

U

x

x

U

x

x

U

P

P

x

x

U

x

x

U

x

d

d

d

U

U

U

FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI CAŁKOWITEJ

FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI CAŁKOWITEJ

2

2

1

1

;

x

U

P

x

U

P













Jeżeli natomiast wyrażenie

to konsument jest w sytuacji Pareto optymalnej i nie może poprawić swojej użyteczności.

Jeżeli natomiast wyrażenie

to konsument jest w sytuacji Pareto optymalnej i nie może poprawić swojej użyteczności.

dla

0

/

/

1

2

1

2













x

U

x

U

P

P

1

2

1

2

/

/

x

U

x

U

P

P











WARUNKI RÓWNOWAGI PRODUCENTA

WARUNKI RÓWNOWAGI PRODUCENTA

L

K

K

C

L

C

K

m

I

S

















max

, 



L

K

f

Y

C

L

Producent produkuje dobra i do ich produkcji angażuje czynnik kapitałowy (maszyny, urządzenia

i inne dobra służące do produkcji oraz czynnik pracy (zatrudnienie ludzi) w wymiarze

jakościowym, ilościowym i intensywności.

Warunkiem ograniczającym dla producenta jest kapitał finansowy, który pochodzi od konsumentów,

ich oszczędności zamieniają się na inwestycje i wracają do producenta.

K

C

K 

L

C

L

koszt zaangażowanego czynnika kapitału; wielkość zaangażowania x cena zaangażowania

koszt zaangażowanego czynnika pracy; wielkość zaangażowania x cena zaangażowania

Producent zamienia kapitał finansowy na zakup czynnika kapitałowego i czynnika pracy.

Cena kapitału i pracy mają charakter egzogenny (zewnętrzny)

w stosunku do producenta, bo kształtują się w ruchu

okrężnym na rynku czynników wytwórczych w układzie podaży

danego czynnika i popytu na dany czynnik.

Jednocześnie cena kapitału i cena pracy są parametrem

wewnętrznym, bo producent opłaca wynagrodzenie tych

czynników, weryfikuje ceny poprzez produktywność,

wydajność przeciętną tych czynników.

L

Y

L

Y







S

D

K

K

C

m

L 

L

K

L

K

K

K

C

C

C

m

C

m

tg







Prosta w każdym położeniu jest jednakowa, zmienia się tylko tg kąta α

Problem osiągania równowagi przez producenta polega w którym punkcie będzie się znajdował,

jaką technikę wytwarzania będzie stosował. Punkt ten wyznaczany jest przez styczną - prostą, która

obrazuje ograniczenie finansowe. Ilość zaangażowanego czynnika jednego bądź drugiego

wyznaczana jest przez stosunek

Kąt tworzenia ograniczenia finansowego będzie zmieniał się tylko pod wpływem relacji cen.

Relacje cen wyznaczają wielkość zaangażowania czynnika pracy i kapitału, czyli wyznaczają

stosowane techniki wytwarzania.

K

K

C

m

K 

α

K

K

C

m

L 

K

K

C

m

K 

K

L

L

K

L



L

K

K



Izokwanta

Każdy punkt na izokwancie wyznacza

inną technikę wytwarzania

RÓŻNICZKA ZUPEŁNA FUNKCJI Y - WIELKOŚCI PRODUKCJI

RÓŻNICZKA ZUPEŁNA FUNKCJI Y - WIELKOŚCI PRODUKCJI

0























L

L

Y

K

K

Y

dY

K

Y





K



krańcowa produkcyjność czynnika kapitałowego - mówi o ile zwiększy się produkcja, gdy nakład czynnika
kapitału zwiększy się o nieskończenie małą wielkość, o jednostkę

Różniczka zupełna wielkości produkcji jest równa zero, ponieważ funkcja analizowana jest

na danym poziomie produkcji.

K

K

Y









L

Y





L



L

L

Y









przyrost zaangażowania czynnika kapitału - mówi o ile faktycznie producent zwiększa zaangażowanie
czynnika kapitałowego

wpływ zwiększenia zaangażowania czynnika kapitału na produkcję

0

2

2







L

Y

krańcowa wydajność czynnika pracy - mówi o ile zwiększy się produkcja, gdy zwiększy się zaangażowanie
czynnika pracy o nieskończenie małą wielkość; to bardzo ważny wskaźnik mówiący jaka jest wydajność
krańcowa pracowników

Zmienność produkcji i zmienność czynnika ma charakter ciągły, czyli mamy do czynienia z funkcją
produkcji i ma charakter monotoniczny, nie dąży w nieokreśloność lecz ma charakter gasnący

I pochodna jest dodatnia II pochodna jest ujemna

przyrost czynnika pracy

wpływ zaangażowania czynnika pracy na produkcję

0







L

Y

L

L

Y

K

K

Y





















K

Y

L

Y

L

K

















/

/

Występuje substytucja między efektem wzrostu zaangażowanego czynnika kapitału i efektem

zmniejszenia zaangażowania czynnika pracy.

Jednocześnie zaangażowanie obu czynników nie może rosnąć.

I WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA

I WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA

Producent osiąga stan równowagi, czyli maksymalizuje produkcję z posiadanych

zasobów czynników wytwórczych kapitału i pracy przy danej ich produkcyjności

krańcowej wtedy i tylko wtedy, gdy krańcowa stopa substytucji czynnika pracy przez

czynnik kapitału jest równa odwrotności relacji ich produktywności, czyli relacja

produktywności krańcowych jest równa krańcowej stopie substytucji.

0















L

K

K

C

L

C

K

dm

L

K

C

L

C

K













K

L

C

C

L

K









II WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA

II WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA

Producent osiąga równowagę wtedy, gdy koszt zwiększenia zaangażowania czynnika

kapitału jest dokładnie równoważony przez spadek kosztu zaangażowania czynnika

pracy, co jest równoważne w pojęciu równości krańcowej stopy substytucji.

L

K

K

C

L

C

K

m









K

dm

K

C

K 



L

C

L



ewentualny przyrost zasobów finansowych

koszt zwiększenia zaangażowania czynnika kapitału

koszt zwiększenia zaangażowania czynnika pracy

Producent osiąga równowagę wtedy, gdy krańcowa stopa substytucji czynnika pracy

przez czynnik kapitału jest równa odwrotności relacji cen.

K

L

C

C

K

Y

L

Y

L

K

















III WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA

III WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA

Producent osiąga stan równowagi ogólnej wtedy i tylko wtedy, gdy relacja wydajności

krańcowej czynnika pracy do produkcyjności krańcowej czynnika kapitału jest dokładnie

równa odwrotności relacji cen tych czynników.

K

L

C

C

K

Y

L

Y































K

Y

K

Y

C

K





















L

Y

L

Y

C

L

IV WARUNEK

IV WARUNEK

RÓWNOWAGA PRODUCENTA W SENSIE OGÓLNYM

RÓWNOWAGA PRODUCENTA W SENSIE OGÓLNYM

Zmienny jest zarówno czynnik kapitału jak i czynnik pracy oraz zmienne są ceny czynnika pracy i czynnika

kapitału; nie jest określony okres: długi czy krótki (raczej długi).

Producent osiąga stan równowagi, gdy cena pracy jest dokładnie równa produkcyjności

krańcowej czynnika pracy, a cena kapitału jest dokładnie równa produkcyjności

krańcowej czynnika kapitału.

Cena czynnika pracy jest parametrem egzogennym (zewnętrznym) dla producenta, ale weryfikuje ją przez

parametr wewnętrzny – wydajność krańcową tego czynnika.

Producent nigdy nie zwiększy zatrudnienia, gdy

L

Y

C

L







K

C

C

C

m

L

L

C

C

C

m

K

L

K

L

L

K

L

K

K













ZAGADNIENIE POPYTU NA CZYNNIKI WYTWÓRCZE

L

K

K

C

L

C

K

m









Popyt na czynnik kapitału jest pochodną ceny relatywnej czynnika kapitału, czyli stosunku ceny

tego czynnika do posiadanego kapitału finansowego, stosunku tej ceny do ceny pracy

i zaangażowanego czynnika pracy.

RÓWNANIA WARUNKOWE POPYTU NA CZYNNIKI WYTWÓRCZE

WYNIKAJĄCE Z OGRANICZENIA WARUNKU OGRANICZAJĄCEGO

Popyt na czynnik pracy jest pochodną ceny relatywnej czynnika pracy, czyli stosunku ceny tego

czynnika do posiadanych możliwości finansowych przez producenta, stosunku tej ceny do ceny

kapitału i wyposażenia kapitałowego

Cena czynnika kapitału jest kształtowana na rynku i jest taka sama dla wszystkich producentów.

W sensie relatywnym natomiast jest bardzo różna dla każdego producenta, bo zależy od posiadanego

kapitału finansowego. Czym więcej kapitału w stosunku do ceny tym więcej można zainwestować w kapitał –

nowoczesne technologie.

Jeśli cena pracy będzie niska to popyt na kapitał będzie relatywnie mały.

RÓWNANIA SYNTETYCZNE POPYTU

















Y

C

C

K

L

Y

C

C

L

K

L

K

K

L

,

,

,

,

0

0













K

L

C

K

C

L

0











L

Y

L

RÓWNANIE PODSTAWOWE POPYTU

POPYT W STOSUNKU DO CENY CZYNNIKA

POPYT W STOSUNKU DO PRODUKTYWNOŚCI DANYCH CZYNNIKÓW

Mechanizm rynku i popytu jest taki sam na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych jak i na rynku

czynników wytwórczych.

Mechanizm rynku i popytu jest taki sam na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych jak i na rynku

czynników wytwórczych.

Równanie mówi o ile zwiększy bądź zmniejszy się popyt na czynnik pracy/czynnik kapitału, gdy zwiększy

bądź zmniejszy się cena pracy/kapitału.

0









K

Y

K

0

0













K

L

C

L

C

K

RÓWNANIE POPYTU W STOSUNKACH SUBSTYTUCYJNYCH

Wzrost produktywności,

wydajności czynnika pracy

prowadzi do spadku zatrudnienia

Wzrost produktywności czynnika

kapitału prowadzi do wzrostu

popytu na ten czynnik

Jeśli cena pracy rośnie to popyt

na czynnik kapitału również

rośnie

Jeśli cena kapitału rośnie to popyt

na czynnik pracy również rośnie

ENDOGENNE I EGZOGENNE WARUNKI KSZTAŁTOWANIA ZYSKU

BĄDŹ UTRZYMANIA OPŁACALNOŚCI U PRODUCENTA

CZYNNIKI ENDOGENNE - uwarunkowania zależne od producenta: EFEKTYWNOŚĆ

CZYNNIKI EGZOGENNE - uwarunkowania niezależne od producenta: OPŁACALNOŚĆ





Z

C

L

C

K

C

Y

L

K

Y













L

K

Y



L

L

K

K

Y

Y

C

C

L

L

C

C

K

K

C

C

Y

Y























L

K

Y

C

C

C

,

przychody producenta - koszty = zysk

W warunkach równowagi konkurencyjnej strona przychodowa jest równa stronie kosztowej

Przedsiębiorstwa uzyskują zyski na poziomie zerowym, jest to układ Pareto optymalnej - nikt nie może poprawić

swojej sytuacji.

tempo wzrostu

przychodów

tempo wzrostu

kosztów

kapitałowych

tempo wzrostu

kosztów pracy

STRONA

STRONA

PRZYCHODOWA

PRZYCHODOWA

STRONA

STRONA

KOSZTOWA

KOSZTOWA

Y

Y

L

L

K

K

C

C

C

C

C

C

L

L

K

K

Y

Y



































Tempo wzrostu efektywności produkcji (TFP) jest kształtowane przez różnicę między tempem

wzrostu produkcji a sumą tempa wzrostu zaangażowania czynnika kapitałowego i zaangażowania
czynnika pracy i jest równe tempu zmian efektywności zaangażowanych czynników wytwórczych.

UKŁAD EGZOGENNY

UKŁAD ENDOGENNY

Tempo wzrostu produkcji, tempo wzrostu

zaangażowania czynnika kapitałowego i tempo

wzrostu zaangażowania czynnika pracy zależy tylko

i wyłącznie od producenta.

Związany z kształtowaniem się relacji cen

czynników produkcji i cen produktów, relacja cen

płaconych do cen otrzymywanych - nożyce cen.

Nożyce cen mogą się rozwijać korzystnie bądź

niekorzystnie dla producenta, są autonomicznym

czynnikiem poprawy opłacalności.

O zmianach opłacalności i o zmianach zysku u producenta decydują:

• uwarunkowanie endogenne związane z poprawą efektywności

• uwarunkowanie egzogenne związane ze zmianami relacji cen płaconych do cen otrzymywanych.

O zachowaniu producenta decyduje:

• na ile poprawi efektywność

• jakie są relacje cenowe.

CZYNNIKI EGZOGENNE

CZYNNIKI EGZOGENNE

CZYNNIKI ENDOGENNE

CZYNNIKI ENDOGENNE

Z reguły ceny płacone za kapitał i za czynnik pracy rosną, a ceny otrzymywane są raczej stałe.

Jedyną drogą poprawy opłacalności i zwiększania zysków jest to, by poprawa efektywności

neutralizowała kosztowy efekt wzrostu cen.

Najczęściej w gospodarce cena czynnika kapitału i cena czynnika pracy rośnie szybciej niż cena

produktu i dobra tanieją dla konsumentów.

Taka sytuacja może występować wtedy i tylko wtedy, gdy wydajność pracy jest szybsza niż koszt

pracy w przeliczeniu na jednostkę ceny produktu i uwarunkowania: endogenne i egzogenne

równoważą się, tzn. negatywny wpływ zmian cen jest kompensowany przez pozytywny wpływ

poprawy efektywności.

L

w

L

L

Y

Y









2

2

1

1

P

x

P

x

m















K

Y

Y

K

K

c

C

C

C

C









K

w

K

K

Y

Y









K

Y

Y

L

L

c

C

C

C

C









relacje między tempem wzrostu cen za

czynnik kapitałowy (cen płaconych

w stosunku do cen otrzymywanych)

relacje między tempem wzrostu cen za

czynnik pracy (cen płaconych

w stosunku do cen

otrzymywanych)

I WSKAŹNIK

poprawa produktywności

czynnika kapitału

WSKAŹNIK KOSZTOWY

Z TYTUŁU CEN

II WSKAŹNIK

poprawa produktywności

wydajności pracy

Producent zawsze będzie tworzył inflację, czyli domagał się wzrostu cen wtedy, gdy u niego

efektywność, czyli poprawa wydajności pracy jest za niska, ponieważ nie dokonywał zmian

w strukturze technicznej, nie dokonywał substytucji czynnika pracy czynnikiem kapitału i

tempo wzrostu efektywności jest za niskie w stosunku do tego, co dzieje się na rynku.

Na rynku cena czynnika kapitału rośnie, cena czynnika pracy rośnie, a cena produktów jest stała.

Każdy producent musi dokonywać zmian technicznych, by poprawić efektywność. Jeśli tego nie

może zrobić, musi podnosić ceny produktów i tworzy presję inflacyjną. Jednak w warunkach

równowagi konkurencyjnej jest to niemożliwe, bo jego produkcję przejmą konkurenci.

Dla producenta cena jest zawsze taka sama.

Inna sytuacja może występować, gdy wzrost ceny czynnika kapitałowego i wzrost ceny czynnika

pracy (ceny płacone) jest kompensowany przez wzrost ceny produktu (ceny otrzymywane).

Będziemy mieli wtedy do czynienia z procesem inflacji, bo tempo poprawy efektywności jest za

niskie.

W szczególności, możemy mieć wtedy do czynienia z sytuacją, gdy tempo wzrostu produktywności

czynnika kapitału nie równoważy kosztowego efektu niekorzystnych zmian cen produktu do ceny
kapitału oraz przede wszystkim tempo wzrostu wydajności pracy nie kompensuje niekorzystnych

zmian relacji cen czynnika pracy do cen produktów, które skutkują wzrostem kosztów.



























Y

Y

L

L

K

K

C

C

C

C

C

C

0















K

Y

C

K

L

K





 



0

,















Y

L

K

C

L

C

K

L

L

K









L

K

f

Y

,



0















L

Y

C

L

L

L







0

,











L

K

f

Y

L



MINIMALIZACJA KOSZTÓW U PRODUCENTA DLA OSIĄGNIĘCIA

DANEGO ZYSKU

Funkcja celu - minimalizacja kosztów

przy danym zastosowaniu czynnika kapitałowego i pracy K, L

Warunek ograniczający - wielkość produkcji

λ – mnożnik,

wskaźnik Lagrange’a

Różniczkowanie funkcji po wskaźnikach K, L, λ

I POCHODNA

Pochodna funkcji po K

II POCHODNA

Pochodna funkcji po L

III POCHODNA

Pochodna funkcji po mnożniku





L

K

C

L

C

K







min

FUNKCJA LAGRANGE’A

L

Y

K

Y

C

C

K

L

L

K

















Otrzymaliśmy 3 równania wyznaczające ekstremum funkcji, dla której celem jest minimalizacja

kosztów na uzyskanie danego efektu produkcji.

K

Y

C

K







/



Mnożniki Lagrange’a w interpretacji ekonomicznej oznaczają krańcową użyteczność kapitału finansowego

przeznaczonego na zakup czynnika kapitału albo czynnika pracy.

W szczególności mówią ile produkcyjności krańcowej uzyskujemy z jednostki zaangażowanego

(wydatkowanego) kapitału finansowego. To decyduje o strukturze (podziale) wydatkowanego kapitału

finansowego i mówi jaka jest efektywność wydatkowania 1 PLN, 1 USD, 1 EUR na zakup czynnika kapitału
bądź czynnika pracy. Efektywność ta jest określona relacją ceny danego czynnika do jego produktywności

krańcowej.

Gdy jesteśmy w jednej walucie to wskaźniki określają porządek w jakim wydajemy środki finansowe na

zakup czynników wytwórczych, natomiast między walutami pokazują siłę nabywczą danej waluty.

W tym punkcie producent osiąga równowagę, która jest wyznaczana przez równość

krańcowej stopy substytucji pracy przez kapitał z odwrotnością relacji cen oraz

z odwrotnością relacji produktywności tych czynników.

Niezależnie od tego, czy celem jest maksymalizacja produkcji z danych nakładów,

bądź minimalizacja kosztów na daną produkcję, warunki równowagi są takie same,

co jest ilustracją zagadnienia racjonalności.

W tym punkcie producent osiąga równowagę, która jest wyznaczana przez równość

krańcowej stopy substytucji pracy przez kapitał z odwrotnością relacji cen oraz

z odwrotnością relacji produktywności tych czynników.

Niezależnie od tego, czy celem jest maksymalizacja produkcji z danych nakładów,

bądź minimalizacja kosztów na daną produkcję, warunki równowagi są takie same,

co jest ilustracją zagadnienia racjonalności.

L

Y

C

L







/



0

/

0

/

















K

Y

C

L

Y

C

K

L

MODEL SOLOWA

Jeśli wzrasta wydajność czynnika pracy/czynnika kapitału to może wzrastać jego wynagrodzenie

L

C

L

Y

L

K

I

S









Punkt równowagi

Stan ustalony u producentów, jest równoważony

równowadze producentów i wtedy i tylko wtedy

gospodarka rozwija się harmonijnie, czyli relacja między

produktywnością czynnika pracy a kosztem jego

uzyskania jest równa stopie oszczędności

u konsumentów.

stopa oszczędności S = I







L

Y

S



L

K

OPTIMUM TECHNICZNE I OPTIMUM EKONOMICZNE

To równość kosztu krańcowego z kosztem

przeciętnym.

Daje zysk nadzwyczajny, producenci nie

zwiększają produkcji.

OPTIMUM TECHNICZNE

OPTIMUM TECHNICZNE

OPTIMUM EKONOMICZNE

OPTIMUM EKONOMICZNE

P

K

K

K 

Y

K

K

C

U

K





To równość kosztu krańcowego z utargiem

krańcowym, co jest równe cenie produktu.

Producenci są w stanie równowagi, bo

maksymalizują produkcję w ramach danej

ceny.

W warunkach równowagi konkurencyjnej zawsze jest tendencja do ustalania się optimum

ekonomicznego i optimum techniczne jest równe optimum ekonomicznemu.

W warunkach równowagi konkurencyjnej zawsze jest tendencja do ustalania się optimum

ekonomicznego i optimum techniczne jest równe optimum ekonomicznemu.

E

T

O

O 

1

P

U

C

K

Y





P

K

K

K

T

O

RELACJE MIĘDZY PRODUKCJĄ CAŁKOWITĄ A PRODUKCYJNOŚCIĄ

KRAŃCOWĄ I PRODUKCYJNOŚCIĄ PRZECIĘTNĄ

Z funkcji wynikają następujące wielkości:

L

Y

L

Y

E









K

Y

K

Y

E









L

Y





K

Y





W ujęciu tym zawsze jeden czynnik jest stały

(constans), a drugi zmienny.

L

Y





L

Y





Y

L,
K

Y

L,
K

E=1

albo

W punkcie przecięcia się krzywej produkcyjności

krańcowej z krzywą produkcyjności przeciętnej

kształtuje się elastyczność produkcji względem czynnika

pracy bądź względem czynnika kapitałowego.

Elastyczność mówi, o ile zwiększy się

produkcyjność, gdy nakład danego czynnika

zwiększy się o 1 %.

1









L

Y

L

Y

E

1









L

Y

L

Y

E

Producent nie wykorzystuje w tym momencie swoich możliwości

produkcyjnych; albo ma za mało czynników, albo za mało produkuje;

są możliwości wzrostu.

Jeżeli każde zwiększenie nakładu danego czynnika daje więcej niż

proporcjonalny efekt to gospodarka jest w fazie wzrostowej.

Oznacza to złą sytuację w gospodarce (albo jest za mały popyt, albo jest

złe zarządzanie), ale są dobre perspektywy.

Gospodarka jest w sferze racjonalnego gospodarowania, zbliża się do

poziomu optimum ekonomicznego, wyznaczanego przez krzywą relacji

cen.

Funkcja jest w tym przedziale asymptotyczna do wielkości produkcji,

która wyznaczana jest przez rynek.

Jeżeli

Jeżeli