M

otoryczność

– jest to całokształt zachowań,

możliwości
i potrzeb ruchowych człowieka. Na jej rozwój
wpływają zarówno prawa biologiczne, jak i prawa
rozwoju społecznego. Dlatego motoryczność
określa się jako rezultat biologicznych funkcji
ruchowych i zdeterminowanych społecznie
czynności człowieka.

MOTORYCZNOŚ

Ć CZŁOWIEKA

potencja
lna

efektyw
na

M

otoryczność potencjalna

– to wewnętrzne uwarunkowania

przebiegu ruchu, związane z charakterem procesów fizjologicznych

organizmu człowieka oraz jego funkcji psychicznych.

M

otoryczność efektywna

– to zewnętrzne przejawy ruchu,

które charakteryzują właściwości wiążące się z przebiegiem ruchu i

jego efektem.

Zdolności motoryczne możemy podzielić na dwie podstawowe

grupy:

Zdolności kondycyjne

– uwarunkowane głównie

właściwościami
morfofizjologicznymi strukturalnymi (wielkość, masa, proporcje i
składniki ciała)
oraz właściwościami morfofizjologicznymi energetycznymi.
 

Zdolności koordynacyjne

– uwarunkowane głównie przez

funkcje sterowania i
regulacji ruchu; charakteryzują możliwości precyzyjnego wykonania
złożonych pod
względem stosunków czasowo – przestrzennych czynności
ruchowych, umiejętności
przedstawienia się i dostosowania do nowych, a czasami również
nieoczekiwanych
sytuacji.

Osobne ogniwo w tej klasyfikacji zajmuje

GIBKOŚĆ

.

ZDOLNOŚCI MOTORYCZNE

ZDOLNOŚCI

KONDYCYJNE

ZDOLNOŚCI

KOORDYNACYJNE

GIBKOŚĆ

ZDOLNOŚCI KONDYCYJNE

A)  

siła

B)  

szybkość

C)  

wytrzymałość

SIŁA

–

wyrażana jest jako zdolność nerwowo – mięśniowa organizmu

do pokonywania zewnętrznego lub wewnętrznego oporu. O wielkości siły
mięśnia decyduje ilość miofibryli i kapilarów przypadająca na jedno
włókno mięśniowe. Jeden centymetr

2

przekroju poprzecznego włókna

mięśniowego może pokonać opór o wielkości 6 – 12 kilogramów. Również o
wielkości siły decyduje koordynacja jednostek nerwowo – mięśniowych
biorących bezpośredni udział w wykonywaniu jakiegoś zadania ruchowego.
Dużą rolę odgrywa też wielkość reakcji impulsu działającego na mięsień.
Podczas niewielkiego wysiłku fizycznego organizm ludzki uaktywnia tylko
30% swojego potencjału motorycznego.

SIŁA

 
A)  

ogólna

B)  

absolutna

C)  

względna

D)  

maksymalna

E)   

wytrzymałość mięśniowa

F)  

  siła specyficzna (specjalna)

siła ogólna

– odnosi się do pracy nad kształtowaniem lub pobudzeniem do

rozwoju prawie wszystkich grup mięśniowych organizmu

siła absolutna

– wyrażona jest w zdolności organizmu do wyzwolenia

maksymalnej siły bez uwzględnienia masy ciała.

siła względna

– wyrażona w ilorazie wynikającym ze stosunku siły

absolutnej i masy danego osobnika.

siła maksymalna

– definiowana jako wyzwolenie największego potencjału

siły mięśniowej jaki może osiągnąć układ neuromięśniowy danego
organizmu.

wytrzymałość siłowa

– wyrażona jako zdolność organizmu do

wykonywania pracy mięśniowej przez dłuższy czas.

siła specyficzna (specjalna)

– jest to rodzaj siły neuromięśniowej

podporządkowany specyfice i charakterowi uprawianej dyscypliny sportu
lub konkurencji.

SZYBKOŚĆ

– jest to zdolność do wykonywania jak najszybszych ruchów

w jak najkrótszym czasie dla danych warunków. Szybkość zależy głównie od
siły mięśniowej (bowiem od potencjału mięśniowego zależy impuls siły, który
nadaje masie ciała odpowiednią prędkość) i od poziomu koordynacji
ruchowej.
 
Wyodrębnia się trzy podstawowe formy przejawiania szybkości:
 
- czas reakcji
- prędkość
- częstotliwość ruchu
 
W praktyce wychowania fizycznego i sportu najpowszechniejszym
przejawem szybkości jest szybkość lokomocyjna na krótkim dystansie. W
gimnastyce taki przejaw szybkości występuje w rozbiegach do skoków przez
przyrządy i skoków akrobatycznych.

WYTRZYMAŁOŚĆ

– uwarunkowana stanem całego organizmu

zdolność

do

wykonywania

długotrwałych

wysiłków

o

określonej

intensywności bez objawów wyczerpania. Wytrzymałość zależy od
sprawności układu krążenia, oddychania, wydzielania i termoregulacji.
Ćwiczenia fizyczne o charakterze wytrzymałościowym stymulują rozwój
układu krążenia i oddychania, a więc układów, które w dużej mierze
decydują o wydolności człowieka.

WYTRZYMAŁOŚĆ A WYDOLNOŚĆ

Pojęcia wydolności nie należy utożsamiać z wytrzymałością. Wydolność

rozumiana jest jako zdolność do wykonywania dużych wysiłków fizycznych,

wywołujących najbardziej efektywne i ekonomiczne reakcje adaptacyjne

podczas pracy i wypoczynku. Jest to pojęcie biologiczne, określające
całokształt mechanizmów fizjologicznych zapewniających możliwość

efektywnego wykonywania dużych wysiłków bez głębszych zaburzeń

podczas i po pracy.

WYTRZYMAŁOŚĆ

A)  

ogólna

B)  

specjalna

wytrzymałość ogólna

– jest to jedna z form wytrzymałości

organizmu. Określana jest
również jako zdolność organizmu do wykonywania długotrwałej pracy o
umiarkowanej
intensywności.
 

wytrzymałość specjalna

– w tym rodzaju wytrzymałości stosuje się

obciążenia zbliżone do
maksymalnych możliwości, a również je przekraczając. Jednak
przekroczenie progu tlenowego
nie powinno przekraczać 20% pracy nad wytrzymałością. Kształtowanie
wytrzymałości
specjalnej dokonuje się stosując metodę interwałową polegającą na
tym, że po fazie obciążeń
nie ma pełnego wypoczynku i na pewnym długu tlenowym wykonuje się
następną serię działań
ruchowych. Istotą jest przystosowanie się organizmu do zwiększonych
wymagań wysiłkowych.

ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNE

 
Do tej grupy zalicza się przede wszystkim

ZWINNOŚĆ

.

ZWINNOŚĆ

– to nie pojedyncza właściwość motoryczna, lecz zbiór wielu

różnych zdolności koordynacyjnych. Ze zwinnością powiązana jest
koordynacja ruchowa. Koordynacja ruchowa to wewnętrzny stan dyspozycji
fizjologicznych mechanizmów nerwowo – mięśniowych, objawia się w
konkretnych działaniach ruchowych i dopiero na podstawie tego, na ile ruch
jest wykonywany, ekonomiczny i celowy wnioskujemy o poziomie koordynacji
ruchowej. Zwinność jako zdolność do wykonywania złożonych pod względem
koordynacyjnym zadań ruchowych jest także postrzegana jako zdolność
opanowywania nowych czynności i szybkiego dostosowywania działania
ruchowego do wymogów zamieniających się warunków.

Jak możemy kształtować zwinność?

 
- doskonalić dokładność bez uwzględnienia czasu trwania
ćwiczenia
- zwiększać szybkość wykonywanych ćwiczeń, utrzymując
przy tym osiągniętą dokładność ruchów

- modyfikować szczegóły ćwiczeń lub stosować je
w zmieniających się warunkach
 

Obecnie do zdolności koordynacyjnych zalicza się:

 
- zdolność orientacji
- szybkość reakcji
- zdolność różnicowania ruchu
- równowagę
- poczucie rytmu
- zdolność łączenia ruchów
- zdolność dostosowywania i przestawiania ruchowego

 
Według współczesnych poglądów, do potencjalnych właściwości, które
warunkują

przebieg

czynności

ruchowych

zalicza

się

także

UMIEJĘTNOŚCI

.

UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWE

– rozwijają się w procesie nauczania i

ćwiczenia

na

bazie

odpowiednich

zdolności

motorycznych

oraz

wcześniejszych doświadczeń ruchowych. Ich zasób pozwala na wybór
działania ruchowego najbardziej adekwatnego do zaistniałej sytuacji i
wymagań.

Koncepcja hierarchicznej struktury zdolności

koordynacyjnych

zdolność

uczenia się

motorycznego

zdolność

Adaptacji

motorycznej

zdolność

Sterowania

ruchem

Zdolność szybkiej

koordynacji

Zdolność

reakcji

Zdolność dokładnej

koordynacji

Zdolność

rytmizacji

Zdolność

równowagi

Zdolność orientacji

przestrzennej

Zdolność dokładnej

koordynacji

UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWE

A)

umiejętności elementarne

B)

umiejętności specjalne

umiejętności elementarne

– wiążą się z podstawowymi formami

ruchów naturalnych.

umiejętności specjalne

– leżą u podstaw sportowych czynności

motorycznych.
 

Podział umiejętności motorycznych

UMIEJĘTNOŚCI MOTORYCZNE

(specyficzne zdolności)

elementarne

sportowe

specjalne

Pełzanie

czworakowanie

Chodzenie

bieganie

skakanie

Rzucanie

chwytanie

Wdrapywanie

wspinanie

Dźwiganie

przenoszenie

Podpieranie

zwisanie

Przewracanie

przetaczanie

inne

Aby racjonalnie kierować rozwojem motorycznym dzieci i młodzieży trzeba

wiedzieć, w których okresach ontogenezy organizm człowieka jest

szczególnie podatny na oddziaływanie bodźców ruchowych wpływających na

kształtowanie poszczególnych zdolności motorycznych. Trzeba się też

orientować, kiedy występują okresy (fazy) sensytywne, czyli takie przedziały

czasowe, w których organizm ucznia charakteryzuję się zwiększoną

wrażliwością na działanie czynników środowiskowych bardziej niż w innych

okresach.

Motoryczność

ludzka jest przedmiotem zainteresowania

licznych gałęzi wiedzy. Wzbogacanie, kształtowanie, a

także pielęgnowanie sprawności motorycznej jest jednym

z ważniejszych celów wychowania fizycznego.

Opracowali:

Kazimierz Zbigniew Mackiewicz

Tatiana Radziszewska

Małgorzata Martynowska

Agnieszka Radecka